2013 – năm tồi tệ nhất của nạn săn trộm tê giác tại Nam Phi

Con số này gấp hơn 1,5 lần số liệu chính thức của năm 2012 khi 668 con tê giác bị giết hại để lấy sừng và đã đẩy quần thể tê giác trắng ở Nam Phi tiến gần hơn đến điểm báo động khi tỷ lệ tử vong sẽ vượt quá tỷ lệ sinhsản và quần thể loài này sẽ suy giảm nghiêm trọng.

Sừng tê giác được các mạng lưới tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia buôn lậu tới những thị trường tiêu thụ chính tại Việt Nam và Trung Quốc. Tại những nơi này, sừng tê giác được sử dụng chủ yếu nhằm thể hiện đẳng cấp hay như một loại thần dược. Đã có bằng chứng về sự liên kết giữa các băng nhóm tội phạm chủ mưu trong việc buôn lậu sừng tê giác với những loại hìnhtội phạm có tổ chức khác, bao gồm cả buôn người, ma túy và vũ khí. 

Quốc gia láng giềng của Nam Phi là Mô-zăm-bích được biết đến rộng rãi với vai trò là điểm trung chuyển cho các hoạt động buôn lậu sừng tê giác, đồng thời là căn cứ hoạt động cho những kẻ thường vượt qua biên giới nhằm săn trộm tê giác. 

“Nam Phi và Mô-zăm-bíchphải hành động dứt khoát nếu các nước này muốn chấm dứt sự cướp đoạt di sản tự nhiên trắng trợn kể trên.2014 phải là năm đánh dấu bước chuyển mình khi cả thế giới đồng loạt lên tiếng ‘đã quá đủ’và triệt phá những mạng lưới tội phạm này” theo ông Tom Milliken, chuyên gia tê giác của TRAFFIC. 

“Buôn lậu và tiêu thụ sừng tê giác không chỉ đơn giản là những vấn đề liên quan tới môi trườngmà chúng còn là các mối đe dọa tới cơ cấu của xã hội.”

Tháng 3 năm 2013, các quốc gia thành viên của Công ước về Buôn bán Quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) đã chỉ ra một số nước có liên quan chặt chẽ đến tội phạm buôn bán tê giác cần có những hành động nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng đang diễn ra. 

Cuối tháng 1 năm 2014, chính phủ Việt Nam phải nộp lên CITES bản báo cáo về tiến độcác vụ bắt giữ, truy tố và kết án đối với các hành vi buôn lậuvà sử dụng bất hợp pháp sừng tê giác, cũng như việc thực hiệnmột hệ thống theo dõi sát sao nhằm ngăn chặn những chiến lợi phẩm sừng tê giác được nhập khẩu khỏi bị buôn bán bất hợp pháp. Việt Nam đã được hướng dẫnxây dựngvà thực hiện những biện pháp nhằm làm giảm nhu cầu sử dụng sừng tê giác.

Trong một diễn biến tương tự, Mô-zăm-bích, một điểm trung chuyển sừng tê giác ra khỏi Châu Phi, phải ban bố và thi hành luật pháp cùng với những hình phạt mang tính răn đe nhằm đấu tranh với tội phạm động vật hoang dã, chấm dứt việc giết hại tê giác và buôn lậu sừng tê giác một cách hiệu quả. Tại thời điểm này, tội phạm liên quan đến tê giác tại Mô-zăm-bích vẫn chỉ là một tội nhẹ.

Cuối tháng 12 năm 2012, Nam Phi đã ký một Biên bản ghi nhớ với Việt Nam về việc xử lý buôn lậu các loài hoang dã giữa hai quốc gia và sau đó đãxây dựng một Kế hoạch hành động chung vì tê giác. Nam Phi cũng đã ký một Biên bản ghi nhớ tương tự với Trung Quốc năm 2013 và sẽ tiếp tục với Mô-zăm-bích, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia và Hồng Kông.

Theo Tiến sĩ Naomi Doak, Trưởng đại diện TRAFFIC Đông Nam Á– Chương trình Tiểu vùng Mêkông Mở rộng tại Việt Nam, “Những con tê giác trên thế giới đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thực sự; những thoả thuận và tuyên bố cấp cao cần phải được chuyển thành hành động bảo tồn có ý nghĩa, tại cả các nước có sự phân bố tê giác và các nước tiêu thụ chính như Việt Nam và Trung Quốc”. 

“Chúng tôi vẫn đang chờ đợi kết quả phán quyết trong những vụ bắt giữ và truy tố quan trọng đối với những kẻ tổ chức việc buôn lậu sừng tê giác.”

“Chúng tôi cũng rất cần thấy được sự giảm thiểu nhu cầu sử dụng sừng tê giác tại Việt Nam, việc giới thiệu hệ thống giám sát các chiến lợi phẩm săn bắntrên cả nước, và cácbản án nghiêm khắcdành cho những kẻ bị kết tội buôn lậu sừng tê giác.”

Hội nghị London về Buôn bán bất hợp pháp các loài hoang dã diễn ra vào ngày 12 và 13 tháng 2 năm 2014 tới đây hướng đến những cam kết từ phía cácchính phủ được ưu tiên hàng đầu nhằm đấu tranh với mối đe doạ toàn cầu ngày càng lớn mạnh của nạn buôn bán bất hợp pháp các loài hoang dã.Theo dự đoán, sẽ có các nguyên thủ quốc gia và  bộ trưởng ngoại giao từ khoảng 50 nước, bao gồm các nước trọng điểm của những cuộc khủng hoảng săn trộm tê giác và voi, tham dự Hội nghị thượng đỉnh cấp cao được triệu tập bởi Thái tử Charles và Thủ tướng Anh David Cameron này.

Hội nghị sẽ đi đến một tuyên bố chung nhằm đảm bảo sự hưởng ứng mang tính hợp tác toàn cầu cũng như những nguồn lực cần thiết nhằmxoay chuyển vấn nạn buôn bán bất hợp pháp các loài hoang dã thông qua cải thiện việc thực thi pháp luật và vai trò của hệ thống tư pháp hình sự; giảm thiểu nhu cầu sử dụng các sản phẩm bất hợp pháp từ các loài hoang dã, và hỗ trợ quá trình phát triển sinh kế thay thế bền vững.